Üniversitemizde, “Herkes İçin Erişilebilir Tasarım” Konulu Söyleşi Düzenlendi

Üniversitemizde Engelliler Haftası etkinlikleri kapsamında “Herkes için Erişilebilir Tasarım” konulu söyleşi düzenlendi. Nurettin Topçu Konferans Salonu’nda gerçekleşen söyleşinin konuğu, Üniversitemiz Güzel Sanatlar Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümünden Doç. Dr. Mahire Özçalık’tı.

Doç. Dr. Mahire Özçalık dinleyenlere “ Herkes için Erişilebilir Tasarım” konulu sunumunu anlattı Doç. Dr. Özçalık, “ Evrensel tasarım ile erişilebilirlik kavramları, birçok anlamıyla hayatımızda değer bulmaktadır. Evrensel tasarım; fizyolojik özelliklerine, yasına, cinsiyetine, sosyal, ekonomik ve eğitim düzeyine bakılmaksızın, toplumdaki farklı özelliklere sahip tüm insan grupları için ortak tasarımlar yapmayı amaçlar. Bazı araştırmacılara göre Avrupa’da engellilere yönelik tutum zaman içinde üç ayrı evreden geçmiştir: Sanayi Devrimi öncesi olan birinci aşamada, engelliler sosyal hayatın içinde yok sayılmıştır.  İkinci aşama olarak kabul edilen 19. yüzyılda engelliler sosyal hayattan izole edilmiştir.  20. yüzyıl ve sonrasında ise, üçüncü aşamanın varlığından söz edilebilmektedir. Engellilerin sosyal hayata entegrasyonu dönemidir. Evrensel tasarım yani erişilebilir tasarım, tüm ürünlerin ve çevrelerin, yaş, beceri ve durum farkı gözetmeksizin pek çok kişi tarafından kullanılabilmesini olanaklı kılan, bütünleşme sağlayan bir tasarım yaklaşımıdır. Evrensel tasarım herkesin, her zaman, her nesneye ve mekâna erişim düşüncesidir. Erişilebilir tasarım sadece engelli bireylerin kullanımına yönelik mekân ve ürünlerin tasarımını kapsarken; evrensel tasarım, engellileri de içine alan tüm insan fizyolojisine yönelik mekân, ürün ve donatıların tasarımıdır. Evrensel tasarım kişileri ayırt etmeksizin çözüm önerir. Evrensel tasarım yaklaşımını benimseyenler bu anlayıştan yola çıkarak, tasarımda kullanıcı boyutunu geniş çapta değerlendirmekte ve kullanım problemlerine bütünleştirici bir tutumla yaklaşarak çözüm aramaktadır. Entegrasyondan bihaber tasarımlarla yüzleşmek durumundayız. Engellilik; bireylerin değil kalıplaşmışların esiri olan toplumun, hizmet sunmamasından ya da sunamamasından kaynaklanmaktadır. Engelli birey, evrenin aksak hallerinden biri olan yaşama katılım hakkının yansımalarından mustariptir. Bağımsızlığa darbe vuran bu yolculuğa artık, dur, diyebilmeliyiz ancak böylece yasaların evrenselliğe tabi tutulduğu günlere merhaba diyebiliriz. Evrensel Tasarım İlkelerine değinecek olursak, ilk ilke olan kullanımda eşdeğerlik; tasarımın, yetkinlikleri farklı olan bireylerin kullanımına uygun olmasını içermektedir. Aynı zamanda bireyin kullanıcı olarak, kendini ayrılmış̧, dışlanmış̧ hissetmemesi, tasarımın farklı kullanıcılar için eşit şartlar sağlayan tarzda olması, damgalama içermemesi gibi konulara vurgu yapmaktadır. İkinci ilke kullanımda esneklik:  Tasarımın, bireysel tercih ve yetkinliklere hitap edebilir olmasını ifade eden bu ilke, ürün ve çevre tasarımlarında farklı seviyedeki motor becerilere, farklı hızdaki algı seviyelerine uygunluğa, hatayı tolere edebilen esnekliğe sahip olmaya vurgu yapmaktadır. Üçüncü ilke basit ve anlaşılır kullanım : Tasarımın, bilgi, tecrübe, dil becerisi ya da odaklanma becerisi gerektirmeden, kolay anlaşılabilir ve sezgisel becerilerle kullanılabilir olmasını içeren bu ilke, farklı kavrayış̧ düzeyine, farklı dikkat seviyesine ya da farklı bilgi düzeyine sahip bireylerin kendilerini farklı hissetmeksizin rahatlıkla anlayıp kullanabilecekleri tarzda tasarımlara vurgu yapmaktadır.  Dördüncü ilke anlaşılabilir bilgilendirme:  Bu ilke, tasarımın, kullanıcının algılama düzeyi ve kişisel özelliklerinden bağımsız olarak, gerekli bilgiyi anlaşılabilir tüm yöntemlerle iletebilmesine vurgu yapmaktadır. Beşinci ilke  hata için tolerans:  Tasarım, tehlikeleri, kaza veya irade dışı hareketlerin kötü sonuçlarını en aza indirmelidir. Evrensel tasarım farklı kullanıcılara yönelik olduğu için tüm kullanıcıların tehlike ve kazalara karşı korunması gerekir. Altıncı ilke   düşük fiziksel çaba: Bu ilke, tasarımların rahatlıkla ve herkes tarafından kullanılabilir olması ve yorgunluğa en az derecede sebebiyet vermesi gerektiğini savunmaktadır. Yedinci ilke  yaklaşım ve kullanım için gerekli boyut ve alan:  Bu ilkede insanlar farklı şartlara ya da özelliklere sahip olsalar bile hiç̧ zorlanmadan üründen ya da mekandan yararlanabilmesi vurgulanmaktadır. Örneğin bir ürüne ayakta erişebildiği gibi, aynı çabayla, tekerlekli sandalyeyle de erişebilmek gerekmektedir” şeklinde konuştu.

Son olarak evrensel tasarım uygulanması için neler yapılması gerektiğine değinen Doç. Dr. Özçalık, “Toplum bilinçlendirme çalışmaları, toplum araştırma-bilgilendirme – bilinçlendirme-merkezlerin oluşturulması, bağımsız katılım sağlayacak yaşam eğitiminin verilmesi, empatik ilişki kurulmasına yönelik programların uygulanması, yasaların daha etkin ve güçlü olması, proje taslağında, fiziksel şartlara öncelikli olarak dikkat edilmesi ve şartların uymadığı projelerin hayata geçirilmemesi, engelli kişiler ile ilgilenecek personelin bulundurulması gerekmektedir” dedi.

Program, Doç. Dr. Özçalık’ın soruları cevaplandırması ile son buldu.