Genç Maliyeciler Topluluğu tarafından “Türk Vergi Hukukunda Engelli Bireylere Sağlanan Ayrıcalıklar” Programı

Üniversitemiz Genç Maliyeciler Topluluğu tarafından “Türk Vergi Hukukunda Engelli Bireylere Sağlanan Ayrıcalıklar” konulu program düzenlendi. Programın konuşmacısı Üniversitemiz Arş. Gör. Zümre Ercan’dı. Engelli bireylere yönelik vergisel avantajların anlatıldığı programa akademik ve idari personelimiz ile öğrencilerimiz katıldı.

Arş. Gör. Zümre Ercan, ‘’Engelliliğin dünyada, bireyler ve toplumlar üzerindeki etkilerini anlamamızı sağlayan araştırmalar ve bu konuda yapılan istatistikler, raporlar, engelli insanların karşı karşıya kaldığı farklı yapısal ve davranışsal alanlara dikkat çekmek amaçlı böyle bir etkinliği düzenlemiş bulunmaktayız. Dünya genelinde 1 milyardan fazla engelli birey bulunuyor. Bu da dünya nüfusunun yaklaşık olarak %15’i demek. 1 milyar engellinin %80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor ve engelli nüfusun %50’ye yakını yaşlı nüfustan oluşuyor. Engelli bireylerin şiddete maruz kalmaları ise 4 ila 10 kat daha fazla. Başta Anayasamızda olmak üzere, birçok mali ve ekonomik yasalarda, özellikle vergi yasalarında engelli bireylere yönelik ayrıcalıkların olduğunu ve bunların da her geçen gün arttığını ve sistemli ve anlaşılabilir hale geldiğini söyleyebiliriz. Diğer yandan, engelli vatandaşların, içinde bulunduğu zor koşulların giderilmesine katkıda bulunmak ve engelli ve engelli olmayan bireyler arasındaki rekabet eşitsizliğini gidermek amacıyla öteden beri vergi hukukunda ve Türk Vergi Hukukunda çeşitli düzenlemeler yer almıştır. Gelir Vergisi Kanununda yer alan ayrıcalıklar, düzenlenen engellilik indirimi uygulaması ile; engelli ücretli, bakmakla yükümlü olduğu engelli kişisi bulunan ücretli, engelli serbest meslek erbabı, bakmakla yükümlü olduğu engelli kişisi bulunan serbest meslek erbabı gelir vergisinde indirimden faydalanmaktadır. Gelir Vergisi Kanununa 31. Maddesine göre engeli, %80 birinci derece, %60 ikinci derece, %40 üçüncü derece kabul edilmektedir. 2023 Engellilik indirim tutarları, birinci derece engelliler için 4.400, ikinci derece engelliler 2.600, üçüncü derece engelliler için 1.100’dür. Gümrük kanunu 167. Maddesine göre malul ve engellilerin kullanımına mahsus eşyanın gümrük vergisinden muaflığı; Özel tertibatlı engelli aracını ithal eden kişiler (ortopedik engel şartı), gümrük vergisinden istisna edilen eşya, i̇thal edilen özel tertibatlı araçlarda aranılan şartlar   (1600 cc’ye kadar ve 2023 yılı için 713 bin TL ve altı), özel tertibatlı araç ithalinde aranan belgeler (sürücü adayları ve sürücüler ı̇çin sağlık raporu ve sürücü belgesi), ithal edilen özel tertibatlı araçların devir ve satışı, özel tertibatlı araç muafiyetinden faydalanan engelli kişinin vefat etmesi durumu (varisin 6 ay içinde gümrük idaresine başvurusu ve gümrük vergisinden muaf) (5 yıl içinde engelli olmayan kişiye satışı gümrük vergisine tabii), engellilik derecesi %90 veya üzerinde olanların taşıt alımlarında istisna uygulamasıdır. 2023 yılı ÖTV oranları, engellilik derecesi %90 veya daha fazla, beş yılda bir defaya mahsus, ilk iktisap ÖTV’den muaf, taşıtın özel tertibatlı olması ya da bizzat engellinin kullanması şartı yok, engellilik sağlık kurulu raporu gerek, engel sebebinin önemi bulunmuyor. İstisna Kapsamındaki Taşıtlar ise 2023 yılı için bedeli 1 milyon 4 bin 200 TL’nin altında olan araçlar, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yeniden değerleme oranında arttırılır, Cumhurbaşkanının bu tutarı %50’sine kadar arttırmaya yetkisi bulunur. Engellilik Derecesi %90’ın altında olanların taşıt alımlarında istisna uygulaması, sadece hareket ettirici aksamda özel tertibatlı taşıt kullanılması gerekir. H sınıfı sürücü belgesini haiz olunması şarttır. İşitme engellilerin, görme engellilerin, böbrek rahatsızlığı olanların, kalp nakli veya rahatsızlığı olanların, zihinsel engellilerin ve benzerleri yararlanamaz. Engelli kişi tarafından bizzat kullanılmalı. ÖTV indirim oranı, Türkiye'de %40 engelli raporu sahibi bireyler için araç alımında ÖTV indirim oranı %26.3 ve KDV ödemesi %15.24 olarak uygulanır. %60 Engelli Raporu: ÖTV indirimi %50, KDV avantajı ise %20 olarak uygulanır. %70 Engelli Raporu:  ÖTV indirimi %60, KDV avantajı ise %20 olarak uygulanır. %80 Engelli Raporu: En yüksek indirim oranlarına sahiptir. ÖTV indirimi %90, KDV avantajı ise %20 olarak uygulanır. İstisnadan yararlanılarak satın alınan taşıtın kayıt ve tescilinden önce malul ve engellinin ölümü halinde tesis edilecek ı̇şlem, malul ve engelli tarafından iktisabı yapılan taşıtın kayıt ve tescil ettirilmeden malul ve engellinin vefat etmesi durumunda, mezkur istisna uygulamasından yararlanılamaz. Bu durumda taşıtın mükellefe iade edilmemesi halinde, mirası reddetmeyen varisler tarafından kayıt ve tescilden önce taşıta ait ÖTV’nin beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.  İstisnadan yararlanılarak ı̇lk alımı yapılan taşıtların hurdaya çıkarılması halinde ı̇stisna uygulaması istisna kapsamında alınan taşıtların malul ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra beş yıl geçmeden deprem, sel, heyelan, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılması halinde, taşıtları hurdaya çıkaran malul ve engelli tarafından beş yıllık sürenin geçip geçmediğine bakılmaksızın yeni bir taşıtın ilk alımı ÖTV'den istisna edilmiştir. Kullanılamaz hale geldiğini tevsik eden ekspertiz raporu ile “hurdaya çıkarılmıştır” damgası vurularak kayıt konulan tescil belgesinin aslı veya noter onaylı örneğinin ibrazı zorunludur.  İlk ı̇ktisabı ı̇stisna olan taşıtların veraset yoluyla ı̇ntikali ilk iktisabında istisna uygulanan kayıt ve tescile tabi taşıtların, veraset yoluyla intikallerinde ÖTV aranmaz.  Dolayısıyla, taşıtın veraset yoluyla intikaline bağlı olarak müştereken bütün mirasçılar adına kayıt ve tescil edilmesi halinde, bu intikal işlemi nedeniyle  ÖTV uygulanmaz.  Ancak, muristen mirasçılara sadece bir taşıtın intikal etmiş olması başka bir mal ve/veya hakkın intikal etmemiş olması halinde, taşıtın miras hisselerinin tek bir mirasçıya devredilmesi, devralan mirasçı açısından “veraset yoluyla intikal” olarak değerlendirilmez. Bu şekilde bir ivaz karşılığında veya ivazsız olarak gerçekleşen devir işleminde ÖTV, adına kayıt ve tescil yapılan/yapılanlardan aranır.  Engellilik Dereceleri %90 ve Daha Fazla Olan Malul ve Engellilere Ait Taşıtlarda İstisna Uygulaması  Malul ve engellilerin bu durumlarını tam teşekküllü devlet hastanesinden alınmış sağlık kurulu raporu ile belgelendirmeleri halinde; kendi adlarına kayıt ve tescil edilmiş olan taşıtları, motorlu taşıtlar vergisinde tabi tutulmayacaktır. Engellilik dereceleri %90’dan az olan malul ve engellilere ait taşıtlarda ı̇stisna uygulaması; engellilik oranı %90’ın altında ise, tam teşekküllü devlet hastanesinden alınacak engelli sağlık kurulu raporu, taşıtın, kişinin engeline uygun özel tertibatlı veya sonradan özel tertibatlı hale getirilmiş araçlardan olduğunu belirten Motorlu Araç Tescil Belgesini ilgili tescil kuruluşlarınca onaylanmış örneği, taşıtın kayıtlı olduğu vergi dairesi ya da interaktif vergi dairesine sunulması gerekmektedir. ÖTV istisnası var ise; ayrıca belge ibrazına gerek yoktur. Katma değer vergisinde sağlanan ayrıcalıklar; 3065 sayılı katma değer vergisi kanunun 17/4-s maddesine göre, engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programlarının teslimi KDV’den istisnadır. Örneğin; görme engellilerin kullandıkları baston, yazı makinesi, kabartma klavye; ortopedik engellilerin kullandıkları tekerlekli sandalye, ortez-protez gibi cihaz ve araçlar ile özel bilgisayar programları istisna kapsamında kabul edilir.  Emlak vergisinde yer alan ayrıcalıklar ise Emlak Vergisi Kanununun 8 inci maddesine göre; Türkiye sınırları içinde brüt 200 m ’yi geçmeyen tek meskene veya tek meskende hisseye sahip olan (intifa hakkına sahip olunması hali dâhil) engelliler, indirimli bina vergisi  oranı (sıfır) uygulamasından yararlanarak emlak vergisi ödemeyeceklerdir. Meskeninde bizzat oturmuyorsa? Oturma şartı aranmamaktadır. Meskene hisseli olarak sahipse? Hisseye isabet eden kısım kadar ödenmeyecektir. Engelli bireyin geliri var ise? Gelirin bulunmaması şartı aranmamaktadır. Engel durumunun belli bir oran üzerinde olması gerekir mi? Engellilikte oran şartı aranmamaktadır. Birden fazla meskene sahip ise? İstisnadan yararlanamayacaktır” şeklinde konuştu.

Program, Dr. Öğretim üyesi Ayşegül Durucan’ın Arş. Gör. Zümre Ercan’ plaket vermesiyle sona erdi.